Kłamstwo dzieci w wieku przedszkolnym

H. Malewska i H. Muszyński w swojej książce pt. „Kłamstwo dzieci” podają następującą definicję kłamstwa: „przez kłamstwo rozumiemy każde takie zachowanie się jednostki, któremu towarzyszy motyw wprowadzenia kogoś w błąd”.
Zdarza się że dzieci rozmijają się z prawdą i jest to wynik fantazji, która góruje nad poczuciem rzeczywistości. W takim wypadku mówimy o PSEUDOKŁAMSTWIE, czyli kłamstwie pozornym.
Polega ono na tym, że dziecko w swych relacjach dotyczących rzeczywistości nieświadomie umieszcza fałszywe informacje, bez zamiaru wprowadzenia słuchacza w błąd.
Dzieci w wieku przedszkolnym obdarzone są bujną wyobraźnią, potrafią zmyślać różne fakty i zdarzenia, które nie zachodziły w rzeczywistości, przeżywają czytane im bajki lub opowiadania tak, jakby działo się to naprawdę. Często też upiększają rzeczywistość, ożywiają rzeczy martwe i nadają im cechy ludzkie. Żyją jakby w dwóch wymiarach wyraźnie od siebie oddzielonych.
Inną przyczyną kłamstwa pozornego mogą być trudności w wypowiadaniu się, w jasnym formułowaniu swoich myśli, spowodowane ubóstwem języka dziecka. Zanim dziecko nauczy się poprawnie budować całe zdania, często posługuje się w ich zastępstwie różnymi wyrazami, które zależnie od okoliczności zmieniają nieco znaczenie wypowiadanych zdań.
Groźniejszym typem kłamstwa dziecięcego jest KŁAMSTWO RZECZYWISTE, rozmyślne. Kłamstwo to występuje później niż kłamstwo pozorne.
W przypadku tego kłamstwa, dziecko zdaje sobie sprawę z tego jak jest naprawdę, a jak chce rzecz przedstawić, wie po co chce kłamać, potrafi to zrobić. Zatem kłamstwo rzeczywiste to świadome przekazywanie innym fałszywych informacji, w celu wprowadzenia kogoś w błąd. Można kłamać: słowem, miną , gestem, milczeniem, wyglądem, nadawaniem innej sytuacji niż ta rzeczywista. Często ten rodzaj kłamstwa dziecko poznaje samodzielnie i przypadkowo.
Przyczyny kłamstwa:
  • Strach i lęk przed karą, który powoduje, że w przypadkach niesprawiedliwego traktowania i stosowania dotkliwych kar cielesnych za każde przewinienie, dziecko kłamie, aby uchronić się przed karą.
  • Uwolnienie się od obowiązków – w sytuacji, gdy prosimy o wykonanie pewnej czynności np. o ułożenie zabawek – dziecko odpowiada „nie mogę, gdyż boli mnie brzuszek”
  • Z obawy przed ujemną oceną otoczenia też można skłamać.
  • Z miłości – jest to typ niezwykły, np. w przypadku chorej matki na serce dziecko nie przyzna się do tego, że było niegrzeczne, gdyż chce zaoszczędzić jej nerwów, powie, że było grzeczne.
SĄ TO KŁAMSTWA OBRONNE. POJAWIAJĄ SIĘ W MOMENCIE SYTUACJI ZAGROŻENIA. MAJĄ NA CELU UNIKNIĘCIE NP. KARY LUB OBOWIĄZKÓW.

  • Chęć zwrócenia na siebie uwagi, np. poprzez wzbudzenie litości. Opowiada, że jego mama jest ciężko chora, a w rzeczywistości tak nie jest. Pragnie odrobiny zainteresowania.
  • Niezaspokojenie potrzeb – przez dorosłych, potrzeby bezpieczeństwa, czy czułości. Dziecko kłamie, że uderzyło się w nogę, która jest niby obolała. Pragnie jedynie przytulenia, pocałowania a tym samym zainteresowania.
  • Potrzeba zaimponowania innym ujawnia się w tym, że dziecko kłamie, że „ma w domu samolot”, po to tylko, aby zabłysnąć czymś w towarzystwie.
  • Manipulowanie ludźmi – już niemowlę potrafi symulować ból, przestaje płakać, gdy osiągnie cel.
  • Chęć zdobycia pożądanych przedmiotów. Dziecko przekazuje takie treści opiekunom, jakich oni od niego oczekują. Jeśli wie, że będąc grzecznym w przedszkolu dostanie upominek, będzie wtedy opowiadał jaki był grzeczny w przedszkolu, jak grzecznie bawił się z kolegami, nawet powie w co się bawił.
Te kłamstwa, to KŁAMSTWA DĄŻENIOWE. Pojawiają się w momencie, gdy dziecko chce osiągnąć jakiś cel.

Aby dziecko mówiło prawdę..
  • Najważniejsze to zdobyć się samemu na mówienie prawdy, bo rodzic, czy też nauczyciel w przedszkolu, który sam kłamie, nie jest w stanie wychować prawdomównego dziecka.
  • Należy być stałym w swoich wymaganiach wobec dziecka i starać się dostosować do jego możliwości.
  • Nigdy nie wciągać dziecka do kłamstwa.
  • Nie karać, nie piętnować przejawów fantazjowania.
  • Budować stosunki z dzieckiem na zasadach wzajemnego zaufania.
  • Nie oskarżać.
  • Nie być zbyt surowym.
  • Nie zawstydzać dziecka.
  • Nie nazywać dziecka kłamczuchem.
  • Nie zadawać zbyt wielu trudnych, kłopotliwych pytań, a także takich, które zachęcają do odpowiedzi twierdzących, czyli akceptowanych przez rodziców, na przykład: „Czy umyłeś zęby?”, „Czy posprzątałeś zabawki?”, „Czy byłeś grzeczny?”.
  • Nie stawiać dziecka w kłopotliwej sytuacji.
  • Nie karać za mówienie prawdy.
  • Pokazywać dziecku, iż oprócz kłamstwa są też inne sposoby wybrnięcia z trudnej sytuacji.
  • Jeśli to możliwe, usuwać takie momenty i sytuacje, w których kłamstwo może być dla dziecka jedynym ratunkiem lub jedyną szansą.
  • Okazywać dezaprobatę, gdy dziecko kłamie i cierpliwie wyjaśniać społeczne powody, dla których nie należy kłamać.
LITERATURA:
H. Malewska, H. Muszyński „Kłamstwo dzieci”, Warszawa 1962
H. Muszyński,. „Gdy Jaś kłamie...”, Charaktery, luty 1999